«ΤΟ ΒΗΜΑ» 16/01/16 του Σταύρου Κωνσταντινίδη
Δέκα σημεία για τον Τουρισμό
Ο χειμώνας κάθε χρόνου είναι πάντα ένα αξιόπιστο βαρόμετρο, όπου ιχνογραφούνται οι προοπτικές της δυναμικής της ερχόμενης τουριστικής σεζόν. Με όποια πάντως γυαλιά και αν διαβάσει κανείς, εισπράττει τελικά μία γλυκόπικρη γεύση, που εμπεριέχει ταυτόχρονα το ελπιδοφόρο μήνυμα του διεθνούς τουριστικού ενδιαφέροντος, αλλά και την εύθραυστη ισορροπία και τις παραδοσιακές παθογένειες της χώρας. Καταλήγει, αβίαστα, σε ορισμένα αξιωματικά συμπεράσματα, που θα μπορούσαν να συνοψιστούν κοφτά, και ψύχραιμα ως εξής:
1. Τουρισμός εκτός κρίσης
Ο Τουρισμός δεν είναι τόσο μία ατμομηχανή, όπως λένε, όσο περισσότερο μια αυτοφορτιζόμενη μηχανή, που λειτουργεί περισσότερο αυτοματοποιημένα παρά επενεργούμενα. Φαίνεται να είναι ο μόνος τομέας εκτός κρίσης, και παρουσιάζει μετά το 2012 εντυπωσιακούς δείκτες ανόδου. Πώς συμβαίνει αυτό; Κυρίως γιατί υπάρχει μία σταθερή επιθυμία ξένων τουριστών για διακοπές στη δημοφιλή Ελλάδα, και ακόμη γιατί εν πολλοίς στηρίζεται σε ένα πλέγμα διεθνούς management που «παίζει» τη χώρα σαν προορισμό, συσχετισμένα πάντα με τη γεωπολιτική συγκυρία. Η ίδια η χώρα συμμετέχει περισσότερο δια της φυσικής ελκυστικότητας και γοητείας της, της πολιτικής σταθερότητας όταν την εξασφαλίζει, και της αναβάθμισης του ιδιωτικού τουριστικού προϊόντος, που όντως έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια.
2. Το σχήμα «ήλιος - θάλασσα »
Όσο και αν κάποιες μεταμοντέρνες αντιλήψεις, σνομπάρουν το διπολικό σχήμα «ήλιος - θάλασσα», δεν παύει αυτό, να είναι το ανυπέρβλητα πλεονεκτικό αφήγημα της χώρας που λειτουργεί τόσο μεθυστικά στη συνείδηση των τουριστών όλου του κόσμου. Πάνω στο ισχυρό αυτό δίπολο οφείλουν να θεμελιωθούν επομένως και όλες οι σύγχρονες εναλλακτικές μορφές τουρισμού, ώστε να επιτευχθούν δύο κεντρικοί στόχοι, πρώτον η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και δεύτερον η διεύρυνση του διεθνούς τουριστικού ακροατηρίου
3. Το 2016
Το 2016 προβλέπεται ήδη ιδιαίτερα ενθαρρυντικό. Πιθανολογείται ότι θα ξεπεράσει τη φετινή χρονιά - ρεκόρ. Η υπερευαισθησία όμως του τουριστικού ρεύματος έναντι των γεωπολιτικών εξελίξεων καθίσταται ολοένα και εντονότερη, λόγω της παγκόσμιας διαδικτυακής κινητικότητας της πληροφορίας, σοβαρής ή φημολογούμενης. Έτσι κάθε στοχαστική θετική πρόβλεψη εμπεριέχει παράλληλα ισχυρές αβεβαιότητες.
4. Επενδύσεις
Η ανάπτυξη του τουρισμού, εύλογα, είναι ευθέως ανάλογη των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων. Οι δημόσιες επενδύσεις είναι σήμερα σχεδόν παγωμένες αλλά και όταν ακόμη δεν ήταν, απουσίαζε η στοχευμένη τουριστική συσχέτιση. Αν εξαιρέσει κανείς κάποιες παραχωρήσεις ξενοδοχείων, μαρινών και κυρίως των περιφερειακών αεροδρομίων που έκλεισε πρόσφατα ως διαγωνισμός, δημόσιες επενδύσεις προκύπτουν σχεδόν αποκλειστικά μέσω των ευρωπαϊκών ενισχύσεων, και πάντως σε περιορισμένο βαθμό. Οι ιδιωτικές επενδύσεις παρουσιάζουν μία αμήχανη κινητικότητα αλλά είναι τελικώς συγκρατημένες. Διαχρονικό και μόνιμο αντικίνητρο, η φορολογική αστάθεια και η πολεοδομική - αδειοδοτική γραφειοκρατία.
5. Γραφειοκρατία
Πρωτίστως τα θέματα των χωροταξικών σχεδίων, της πολεοδομικής νομοθεσίας και των αδειοδοτικών διαδικασιών, παρά το γεγονός ότι έχουν αρχίσει να απλουστεύονται θεωρητικά, στην πράξη συνεχίζουν να αποτελούν την αχίλλειο πτέρνα του διεθνούς επενδυτικού ενδιαφέροντος, δεδομένης της αφιλόξενης, αργής και γραφειοκρατικής δημόσιας διοίκησης.
6. Ξενοδοχειακά brands
Ο τουρισμός πάει όπου υπάρχουν ξενοδοχεία και μάλιστα ο καλύτερος τουρισμός εκεί που υπάρχουν αναγνωρίσιμα brands ξενοδοχείων με εγγυημένη προσφορά ποιότητας και επιλογών. Είναι αδιανόητο πόσοι, ολοένα και περισσότεροι τουρίστες - πελάτες εξαντλούν με προσωπική Ιντερνετική έρευνα την προσδοκούμενη ποιότητα των διακοπών τους. Το ελληνικό ξενοδοχειακό προϊόν, όπως ισχύει και για το σύνολο των ελληνικών προϊόντων έχει να επιδείξει λίγα αναγνωρισμένα ονόματα στην διεθνή αγορά. Από την άλλη, τα διεθνή brands συμμετέχουν με ισχνή παρουσία στην ελληνική αγορά.
7. Επιμήκυνση περιόδου
Οσο πιο ισχυρή μπορεί να είναι η ανάπτυξη του εναλλακτικού - θεματικού τουρισμού (πολιτιστικού, ιατρικού - ιαματικού, συνεδριακού, αθλητικού κτλ ) τόσο περισσότερο μπορούν να επιμηκυνθούν τα άκρα της τουριστικής περιόδου. Η επιμήκυνση εκτός από τα αυτονόητα οφέλη θα αμβλύνει την καμπύλη ισοκατανομής μεταξύ των μηνών, εκπληρώνοντας ταυτόχρονα έναν διπλό στόχο, από τη μια καλύτερη ανταπόκριση προσφοράς στη ζήτηση, και από την άλλη άμβλυνση των πιεστικών αναγκών σε υποδομές. Απαιτείται και μια προσαρμογή των ελληνικών ξενοδοχείων που δεν έχουν εμπεδωμένη τεχνογνωσία ακόμη σε αυτό το νέο μοντέλο. Επιμήκυνση σημαίνει πρωτίστως επίτευξη του στόχου της εννεάμηνης λειτουργίας, όπως ακριβώς ισχύει σε πολλούς ανταγωνιστικούς προορισμούς από την Τουρκία έως τα Κανάρια νησιά.
8. Δημόσιες υποδομές
Οι δημόσιες υποδομές υπολείπονται των πραγματικών τουριστικών αναγκών σε όλη τη νησιωτική χώρα. Η Σαντορίνη για παράδειγμα πρόπερσι κατέρρευσε υπό το βάρος του μπλακ- άουτ της ΔΕΗ. Υπάρχει σημαντική καθυστέρηση σε θέματα αεροδρομιακών και λιμενικών υποδομών, στασιμότητα στην υδροδοτική και ενεργειακή αυτονομία και ανεπάρκεια του οδικού δικτύου να σηκώσει τους ανεξέλεγκτους κυκλοφοριακούς φόρτους και τα ανησυχητικά αυξανόμενα τροχαία ατυχήματα. Από την άλλη βέβαια οι δημόσιες υποδομές έχουν προκαθορισμένα όρια στα νησιά, υπόκεινται στις δεσμεύσεις του περιορισμένου φυσικού χώρου και στην ανάγκη προστασίας της διατηρητέας φυσιογνωμίας και της περιβαλλοντικής αειφορίας. Το πρόβλημα είναι πολυπαραμετρικό, και δυσεπίλυτο.
9. Αεροδρόμια
Αν αιχμή του τουρισμού είναι το σύστημα μεταφορών, αιχμή των μεταφορών είναι τα αεροδρόμια. Το 80% του εισερχόμενου τουρισμού διακινείται μέσα από αυτά. Τα αεροδρόμια είναι το «μπότλ - νεκ» του τουρισμού, αν δεν χωρέσει η ροή μέσα από αυτά δεν φτάνει πουθενά. Η αλήθεια είναι ότι η ολοκλήρωση της παραχώρησης των περιφερειακών αεροδρομίων, θα λειτουργήσει κομβικά, καθώς η ευόδωση της διαδικασίας θα είναι ανάσα για τον τουρισμό.
10. Πολιτισμός
Τελευταίο, αλλά ίσως σημαντικότερο, είναι η αξιοποίηση της πολιτισμικής - αρχαιολογικής παρακαταθήκης. Ισως να μην υπάρχει ισχυρότερο χαρτί τόσο πλημμελώς αξιοποιημένο στην υπόθεση του τουρισμού. Πάντως, δεν κομίζει κανείς «γλαύκας ες Αθήνας», υποστηρίζοντας πως κατ´ ελάχιστον οι αρχαιολογικοί χώροι οφείλουν να είναι καταρχήν ανοιχτοί, να αναβαθμιστούν, να στελεχωθούν, να πλαισιωθούν από υψηλές δημόσιες και τεχνολογικές μικροϋποδομές και να γίνουν φιλόξενα προσβάσιμοι και επισκέψιμοι, όπως γίνεται σε όλο τον σύγχρονο κόσμο.
Ο κ. Σταύρος Κωνσταντινίδης είναι Πολιτικός Μηχανικός - Συγκοινωνιολόγος, Πρώην διοικητής ΥΠΑ
